ماپەرە حەسەنی: چەکداری ژنانی کۆمەڵە لە کوردستان دەنگی دایەوە!
ئامادەكردن: دڵنیا ڕەحیم زادە
ساڵی ١٣٦١ بۆ یەكەمجار لە هەر چوار پارچەی كوردستان، یەكەم دەستەی پێشمەرگەی ژنان لە كۆمەڵەدا چەكدار كرانەوە و ئیتر ژنان لە ڕیزی پێشەوە و شان بە شانی پیاوان هاتنە مەیدانی خەبات. ئەم ڕووداوە مێژووییە بۆ یەكەمجار بوو لە كوردستان رووی دەدا و تابۆیەكی ئەو سەردەمە بوو كە بە دەستی كۆمەڵەو ژنانی ئازادیخواز شكا. چەكدار بوونی ژنان ئەو مەدالیایە كە هەتا هەتایە لە ملی كۆمەڵەدا ئەدرەوشێتەوەو بۆ هەمیشە كۆمەڵە بە شانازییەوە باسی لێدەكات. لەسەرو بەندی ساڵوەگەڕی ئەم ڕووداوە مەزن و مێژووییە گفتوگۆیەكم لەگەڵ پێشمەرگەیەكی ژن كە بیست ڕۆژ پاش یەكەم دەستەی ژنانی چەكدار، چەكی كۆمەڵەی لە شان كردووە ئەنجام داوە كە ئێستاش پاش ٣٦ ساڵ ئەو چەكەی هەر لە شانە و خەبات بۆ یەكسانی و ئازادی بەرحەقی گەلەكەی دەكات.
ماپەرە حەسەنی كچی فەقێ عەلی حەسەنی، خەڵكی ئاوای عەزیزكەندی سەر بە شاری بۆكانەو لە ساڵی ١٣٦٠ی هەتاوی لەگەڵ كۆمەڵە ئاشنا دەبێ و هەرلە سەرەتای ئاشنابوونی لەگەڵ كۆمەڵە، دەستی بە كاری تەشكیلاتی كردووەو هەر لەو ساڵەوە چالاكی تەشكیلاتی دەست پێكرد. ساڵی ١٣٦١ بوو بە پێشمەرگەی كۆمەڵەو چەكدار بووەتەوەو ئێستا خاوەنی ٣ مناڵەو ماوەی نزیك ٣٦ ساڵە پێشمەرگەی كۆمەڵەیە. سەرەتای باسەكەمان بە شێوەی پەیوەست بوونی بە ڕیزەكانی كۆمەڵەو بەم پرسیارەوە دەست پێكرد؛
كاتێك یەكەم دەستەی ژنانی كۆمەڵە لە ساڵی ١٣٦١ چەكدار بوون، ئێوە لەیەكەم دەستەكانی ئەو ژنانە بوون كە چەكدار بوونەوە، كاردانەوەی ئەم ڕووداوە مێژووییە لە ناو هێزی پێشمەرگەی كۆمەڵە و هەروەها لە ناو كۆمەڵگادا چۆن بوو؟
پاش ساڵێك چالاكی و كاری ڕێكخستن لەگەڵ كچێكی هاوڕێم بڕیارمان دا ببین بە پێشمەرگەو پاش بیست ڕۆژ دراین بە دەستەی پێشمەرگەی كچان. كاتێك ئیمە ڕۆیشتین تازە یەكەم دەستەی پێشمەرگەی ژن، چەكدار كرابوون و دەورەی سیاسی و نیزامییان دیبوو وجەولەشیان كردبوو. هاوڕێ ناهیدی بەهمەنی بەرپرسی سیاسی یەكەم دەستەی پێشمەرگەی كچان بوو و هاوڕێ فەوزییەش بەرپرسی نیزامی بوو. كاتێك كە ئێمە بە هێزی پێشمەرگە پەیوەست بووین، یەكەم دەستەی پێشمەرگەی ژنان لە جەولەی سیاسی بوون و ئێمە لە لایەن هاوكاری بەرپرسی نیزامی ئەو كات كە ئەویش ژن بوو، دەورەی سیاسی و نیزامیمان بینی.
چەكداری ژنانی كۆمەڵە لە هەموو كوردستان دەنگی دایەوە!
كاتێك یەكەم دەستەی پێشمەرگەی ژنان چەكدار بوون، ئەم هەواڵ و ئەم ڕچەشكێنییەی كۆمەڵە لە هەموو كوردستان دەنگی داوە و لە هەموو لایەك باس باسی چەكداری ژنان لە كۆمەڵەدا بوو و دەیانوت كۆمەڵە كچیشی چەكدار كردوەتەوەو. بە دوای چەكداری ژنان لە كۆمەڵەدا دەستمان كرد بە جەولە كردن و بە دێهاتەكان و ناوچەكەدا دەگەڕاین و لە مزگەوت و لە ناو ئاپۆڕەی خەڵك سوخەنرانی و قسەمان دەكرد. خەڵكی كوردستان كاتێك دەیانبینی پۆلە پێشمەرگەیەك ژنیان لەگەڵە گەرم و گوڕتر دەبوون لەگەڵمان و خوڵكی ماڵیان دەكردین و لەگەڵ ژن و كچانی ماڵەكە دەكەوتینە گفتوگۆوە. خەڵكی ئەو ناوچەیە (ناوچەی بۆكان) زۆربەی كۆمەڵە بوون و بنكەكانی كۆمەڵەش بەگشتی لەوێ بوون، بەڵام لەو كاتەدا زۆر خەڵك بەرەو پیری ئەو بڕیارەی كۆمەڵە نەچوون و زۆریان پێ خۆش نەبوو و ئەیانوت كچ بۆ پێشمەرگایەتی نابێت. بەڵام ژنان كاتێك چەكدار بوون بە خەڵكیان سەلماند كە ژنیش وەك پیاو دەتوانێ چەكدار بێت و خەبات لە دژی زۆر و ستەم بكا و تەنانەت لەبیرمە كاتێك سروودی "هەستن ژنانی شار و دێ" وترا، بوو بە وێردی سەر زمانی مناڵان و لە كۆڵانەكان ئەو سروودەیان ئەوتەوە. كچان لە مزگەوتی دێهاتەكان سوخەنڕانیان دەكرد. لەوانەیە بۆ مامۆستاكان قورس بووبێ كە ژنان ئەچوونە شوێنی ئەوان لە مزگەوتەكان و قسەیان بۆ خەڵك دەكرد، بەڵام ژنان سڵیان نەكرد لە چالاكی و بەردەوام لە مزگەوتەكان خەڵكیان كۆ دەكردەوەو قسەیان بۆ دەكردن. خەڵكێكی زۆر كۆ دەبوونەوەو گوێیان بۆ قسەكانیان ڕادەگرت. لە كاتی جەولەی پێشمەرگەكانی كۆمەڵە، ژن و كچە پێشمەرگەكان بە سەر ماڵان دابەش دەبوون و ئەوەش دەرفەتێكی باش بوو دوان لەگەڵ كچ و ژنەكان. زیاتری قسەكانیشیان باسی یەكسانی ژنان بوو و ئەوەی ژن نیوەی كۆمەڵگەیەو ژن بە كەم دانەندرێ و دەبێ ڕێز لە گەورەی ژن بگیرێت. ژنانی پێشمەرگە كاتێك دابەش دەكران بە ماڵاندا ولەگەڵ ژنان قسەیان دەكرد و بەردەوام هەوڵی ئاگاهسازی و وشیاری بەخشییان دەدا و مافەكانییان پێ دەناساندن و داوایان دەكرد هەوڵ بدەن بۆ دەستەبەركردنی مافەكانیان. ئەگەرچی زۆرربەی خەڵك لەو سەردەمەدا برەوپیری ئەو بڕیارەی كۆمەڵە نەچوون، بەڵام هەندێك خەڵكی ڕۆشنبیری و تێگەیشتووش بوون كە دادەنیشتن و لەگەڵ ژنان دەكەوتن باس و گفت و گۆوە و جاری وابوو لەگەڵ مەلاكانیش باس و گفت و گۆیان سەبارەت بە ژنان و ئازادی ژنان و یەكسانییان دەكرد.
بەشداری ژنان لە بەشی هێزی پێشمەرگە چۆن بوو؟ ژنان تا چەند ئامادەی ڕاپەراندنی ئەرك و كارەكانیان كرابوون؟
ژنان لە كۆمەڵەدا ئەركی جۆراوجۆریان پێ دەسپێردرا، سەرەتاكان لە دێهات و شارەكان مامۆستای قوتابخانە بوون، چەندین كارگەی خەیاتی و بەرگدووری گەورەمان بوو كە ژنان تێیدا خەیاتییان دەكرد، لە نەخۆشخانەكان و هەروەها بە دێهاتەكاندا دابەش دەكران و لە ناو گوند و ئاواییەكان و لە كۆڕ و كۆمەڵەكان وتاریان پێشكەش دەكرد و وشیارییان بە ناو كۆمەڵان خەڵك دەربارەی مافەكانیان بڵاو دەكردەوە. ئەم چالاكییانە تا بەهاری ١٣٦٢ درێژەی بوو، دواتربە بڕیاری كۆمەڵە ژنان دابەش كرانە گوردانەكانەوەو وەك پیاوان ئەركی پێشمەرگایەتیمان بە جێ دەهێنا و بەشداری شەڕمان دەكرد و تەنانەت كۆمەڵە فەرماندەی ژنیشی بوو و وێڕای پیاوان و شان بە شانی پیاوان خەباتمان دەكرد و هەنگاوێكیتر بەرەو گەیشتن بە ئامانجەكانمان بەرەوپێش ڕۆیشتین و تەنانەت لەو پێناوەدا چەندها ژنی شوڕشگێڕ و قارەمانمان شەهید بوون . ئەمجار كە دەڕۆیشتینە ناو خەڵكەوە، زیاتر لە جاران بەرەوپیرمان دەهاتن و ئێمە بە ورەیەكی بەرزترەوە ئەركەكانمان بە جێ دەهێنا. لە بیرمە كاتێك شەڕ بوو نەخۆشخانەكان پێویستیان بە نیروو بوو من و چەند كەسیتر دراین بە نەخۆشخانە بۆ كاری پەرستاری كردن. لە ڕاستیدا ئێمە هاوكاری پزیشك و پەرستار و كەسانی شارەزامان دەدا بۆ پەرستاری كردن و یارمەتیدانی بریندارەكانی شەڕ. من دواتر دوای ٩ مانگ كاركردن لە خەستەخانە لەگەڵ هاوڕێیەكەم لەسەر داواكاری خۆمان دراین بە گوردانی ٣١ ی بۆكان و لەوێوە بەڕێ كراین بۆ بەرەی شەڕ. كە ڕۆیشتین بۆ شاری سەقز، خەڵك زۆر پێشوازییان لێكردین و ئەوە بۆ من زۆر خۆش بوو. هەر لە سەقز لەگەڵ پەلێكی سەقز بەشداری شەڕمان كرد و ئەو كاتە یەكەم بەشداری من بوو لە بەرەی شەڕ. كاتێك بۆ یەكەم جار لە بەرەی شەڕ بووین، وەك پیاوەكان بەشدار بووین و بە پێی بڕیاری فەرماندەكانمان پێشڕەویمان دەكرد، هەستم بە جیاوازییەك نەكردووە لە نێوان ژنان و پیاوان. لام وایە ژنان زۆر باش ئەركی پێشمەرگایەییان ڕادەپەڕاند و هەر ئەوەش وای كردبوو فەرمانەكانمان متمانەی زیاترمان پێبكەن و ئەركی زیاترمان پێ بسپێرن.
هەروەك بۆخۆت باست كرد كۆمەڵگای كوردستانی ئەو كات كۆمەڵگایەكی پیاوسالار بوو، تەنانەت پێشمەرگایەتیش كارێكی پیاوانە بوو. پێم خۆشە دەربارەی بوارەكانی چالاكی پێشمەرگە ژنەكان بۆم بدوێی. لەگەڵ ئەوەش ناكرێ ڕاپەڕاندنی ئەو ئەرك و كارانە هەروا ئاسان بووبێت، لەمپەرەكانی بەردەم كار و چالاكی ژنان و شكۆفانەوەی تواناكانیان چی بوو؟
ئەو بورانەی ژنان تێیدا چالاك بوون هەر وەك ئاماژەشم پێدا سەرەتا زۆرتر كاری مخابراتی (مینۆتۆرینگ) و كار لە نەخۆشخانەكان و كاری خەیاتی و مامۆستایی و كاری سیاسی و وشیاری بەخشین و پەرەدان و بڵاوكردنەوەی سیاسەتەكانی كۆمەڵە بوو لە ناو خەڵك. دواتر كۆمەڵە بەو قەناعەتە گەیشت كە ئەوە كافی نییە و لەسەر داوای ژنان و بە ڕەزامەندی كۆمەڵە، ژنانیش وێڕای پیاوان ئەرك و چالاكی نیزامی و بەشە جۆربەجۆرەكانی كۆمەڵەیان پێسپێردرا.
ناكرێ بڵێین ئەوەی لە ناو كۆمەڵەدا بوو مافی ژنی قبوڵ بوو یان توانایی ژنانیان قبوڵ بێت. یەكێك لە لەمپەرەكان بۆ توانایی و شكۆفانەوەی تواناكانی ژنان، دایك بوون بوو، دیارە ئەوەش كاتی بوو و پاش ئەوەی كە منداڵەكان بڕێك گەورە دەبوون یان ئەوەی منداڵەكانیان دەناردەوە بۆ كەس و كارییان لە ناو شارەكان، دیسانەوە دەگەڕانەوە سەر ئەرك و كارەكانیان. یەكێك لە لەمپەرەكانیتریش هەندێك لە هاوڕێیانی پیاومان بوو كە ئیزنی هەموو كار و چالاكییەكیان پێ نەدەداین. ئەوەش هەروەك باسم كرد ئەوكات كۆمەڵگای كوردستان كۆمەڵگایەكی پیاوسالاری بوو و هاتنە مەیدانی ژنان و بوێرییان بۆ داواكاری مافەكانیان لە لایەن هەندێك لە پێشمەرگە پیاوەكانەوە قبووڵ نەدەكرا، چوونكا ئەوان هێشتا ئەم مەسەلەی یەكسانی ژن و پیاوی بۆ حەل نەبوو و هەر خۆی بە بەرهەقتر و بەهێزتر دەزانی.
بەر لە پێشمەرگە بوونت تۆ لە ڕێكخستە نهێنییەكانی كۆمەڵە بووی، وەك ژنێك چ ئەرك و كارگەلێكتان پێ دەسپێردرا؟
ئەو سەردەمە پێشمەرگە لە ناو خەڵكدا بوو و كارو چالاكییەكانمان زۆرتر بە شێوەی ئاشكرا بوو. لەو كاتەدا نامیلكەیەكمان بوو بە خەبەرنامە ناومان لێدەبرد و بڵاومان دەكردەوە و لانی كەم دوو حەفتە جارێك كۆمەڵە كۆبوونەوەی لە دێهاتەكاندا ڕێك دەخست. لەو نامیلكەیەدا شێوەو ئامانجی خەباتی كۆمەڵە نووسرابوو و هەروەها باس لە یەكسانی ژن و پیاو دەكرا. ئەو ناوچانەشی كە كۆمەڵە مەقەڕی نەبوو لەوێ، چەند كەسێك دەچوو بە یارمەتی ئەندامانی ڕێكخستنی نهێنی خەڵكیان كۆ دەكردەوەو كۆبوونەوەی سیاسییان ڕێك دەخست. ژنانیش دەچوونە ماڵان و وێڕای یارمەتی دانی ژنان بۆ كاری ماڵ ئەو خەبەرنامەیەیان بۆ دەخوێندنەوەو بەو شێوەیە ژنان وریادەكرانەوە لە مافەكانی خۆیان. بە گشتی كاری ڕێكخستن لە كۆمەڵەدا لەو سەردەمەدا زۆر باش بوو. من لەو باوەڕەدام پێشمەرگەی كۆمەڵە بە پاكی و سەداقەتی خۆی لە كەمترین كاتدا زۆرترین ناوبانگ و زۆرترین خەڵكی لە دەوری خۆی كۆكردەوە. تەنانەت لە كارتی پێشمەرگایەتی كۆمەڵەشدا دەنووسرا، پێشمەرگەی كۆمەڵە، دەست پاك و دڵپاك و داوێنپاكن.
ژن بوون، هاوسەر بوون، دایك بوون و لە هەمانكاتدا پێشمەرگە بوون لە كۆمەڵەدا چۆن هەڵدەسەنگێنی؟
كاتێك من پەیوەست بووم بە كۆمەڵە، ژنان و كچان پێگەیەكی ئەوتۆیان نەبوو لە ناو كۆمەڵگەداو نەك وەك نیوەی كۆمەڵگە و وەك مرۆڤێكیش سەیر نەدەكران و هیچ مافێكیان نەبوو. كاتێك بووم بە پێشمەرگەی كۆمەڵە لەگەڵ مافەكانی خۆم ئاشنا بووم و كۆمەڵە ئەو دەرفەتەی پێدام كە بۆ بەدەستهێنانی مافەكانم تیێبكۆشم و خەبات بكەم. من لە ناو كۆمەڵەدا نەتەنیا كارێكم كرد خۆم هەست بە شانازی بكەم بەڵكوو هەوڵم دا بنەماڵەشم شانازیم پێوە بكەن. ئەو سەردەمە هاتنەدەرەوەی كچ لە ماڵ و ئەوەی ببێ بە پێشمەرگە تابۆ بوو، بنەماڵەی منیش وەك زۆربەی بنەمالەكان لە سەرەتادا ڕەزامەندییان نەبوو بۆ ئەوەی ببم بە پێشمەرگە، بەڵام زۆری پێ نەچوو وێنەوی من بەبێ لەچكە و سەرپۆش وێڕای وێنەی براكانم گەورە كرانەوەو لە دیوار هەڵواسرا و بووم بە مایەی شانازی بۆ بنەماڵەشم و تەنانەت دواتر براكەشم پەیوەست بوو بە ڕیزەكانی كۆمەڵە. لە كۆمەڵەدا هاوسەرگیریم لەگەڵ پێشمەرگەی كۆمەڵە كرد و ژیانی هاوبەشمان پێك هێناو مناڵمان بوو و تا ئێستاكە كە منداڵەكانمان پێ گەیاندووە، بەردەوام هەستم بە بڕوا بەخۆ بوون كردووەو بە یارمەتی هاوسەرەكەم كە هەرگیز ڕێگر نەبووە لەبەرامبەر خواستەكانم بەڵكوو یارمەتیدەریشم بووە، هەست بە شانازی دەكەم و ئەگەر ١٠٠ جاریتریش ژیان دووپات بێتەوە بە هەموو تەنگ و چەڵەمەی كێشاومە، هەر ئەم ڕێگایە هەڵدەبژێرمەوە. بۆیە من خوشك بوون، كچ بوون ، دایك بوون، هاوسەر بوون و بە گشتی ژن بوون لە كۆمەڵەدا بەرز دەنرخێنم و پێم وایە گەورەترین كارێك كە حیزبێك دەتوانێت بیكات، خەبات بۆ یەكسانی و هەنگاو هەڵێنانی بۆ ئەو ئامانجەیە كە كۆمەڵە بە حەق هەنگاوی باشی بۆ هەڵهێناوە.
ئه‌م بابه‌ته 6744
جار خوێنراوه‌ته‌وه
PM:08:12:15/11/2017